Μέρος Α – Β
του Δρ. Απόστολου Μαραντίδη

Γενικά

• Ο συγχρονισμός των οίστρων είναι μια πρακτική κατά την οποία μπορούμε να ομαδοποιήσουμε τους οίστρους των προβατίνων ή των αιγών και κατά συνέπεια να έχουμε ομαδοποιημένες επιβάσεις και γέννες στη μονάδα.
• Ο συγχρονισμός των οίστρων μπορεί να γίνει με διάφορες τεχνικές όπως είναι η χρήση σπόγγων αναπαραγωγής, τα επιθέματα μελατονίνης και η τεχνική της επίδρασης αρσενικού.
• Οι σπόγγοι αναπαραγωγής ή αλλιώς ενδοκολπικοί σπόγγοι, είναι σκευάσματα εμποτισμένα με ειδικές ορμόνες που με τον κατάλληλο χειρισμό μπορούν να ρυθμίσουν τον αναπαραγωγικό κύκλο των θηλυκών ζώων.
• Αυτοί οι σπόγγοι διατίθενται στο εμπόριο από διάφορες εταιρίες και παρόλο που κάθε μια χρησιμοποιεί τα δικά της πρωτόκολλα και τις δικές τις ορμόνες, οι ομοιότητες μεταξύ τους είναι αρκετές.
• Οι σπόγγοι τοποθετούνται με ένα ειδικό εργαλείο (καθετήρα) μέσα στον κόλπο του θηλυκού και οι ορμόνες που περιέχουν εκλύονται στο σώμα του θηλυκού και περνούν στην κυκλοφορία του αίματος.
• Οι ρύθμιση των επιπέδων των ορμονών και της αναπαραγωγικής λειτουργίας των θηλυκών ζώων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία μελετήθηκε εκτενώς και μελετάται ακόμα και σήμερα, με στόχο τη διαρκή βελτίωση των πρωτοκόλλων εφαρμογής.
• Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρήση των εξωγενών ορμονών στην αναπαραγωγή των προβάτων και των αιγών θα πρέπει στο μέλλον να περιοριστεί, όμως προς το παρόν και στο προσεχές μέλλον, είναι μια πρακτική που μπορεί να βοηθήσει τους αιγοπροβατοτρόφους σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Πιθανές εφαρμογές με τη χρήση των σπόγγων

1. Ομαδοποιημένες γέννες

• Οι σπόγγοι αναπαραγωγής είναι χρήσιμοι γιατί μπορούν να συγχρονίσουν τους οίστρους όλων των θηλυκών ζώων ενός κοπαδιού ώστε να έχουμε ομαδοποιημένες συζεύξεις και κατά συνέπεια και ομαδοποιημένες γέννες.
• Ορισμένα πλεονεκτήματα από τις ομαδοποιημένες γέννες είναι η καλύτερη διαχείριση του κοπαδιού, η σωστότερη και πιο οικονομική διατροφή των εγκύων προβατίνων ή αιγών, η λιγότερη δουλειά και οι λιγότερες απαιτήσεις σε χώρους, η ευκολότερη εφαρμογή υιοθεσιών μέσα στο κοπάδι, η ευκολότερη διάθεση και εμπορία λόγω μαζικής παραγωγής αμνοεριφίων, η ευκολότερη εφαρμογή του προγράμματος εμβολιασμών τόσο στις μητέρες όσο και στα αμνοερίφια κ.α.

2. Πρώιμες γέννες

• Με τη βοήθεια των σπόγγων μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το αναπαραγωγικό σύστημα των θηλυκών ζώων ώστε να πραγματοποιηθούν γόνιμες συζεύξεις ακόμα και στην άνοιστρη περίοδο.
• Ένα πλεονέκτημα που μπορούμε να έχουμε από τις πρώιμες γέννες είναι όταν μας ενδιαφέρει για παράδειγμα, να φτάσουμε στο επιθυμητό βάρος του σφάγιου των αμνοεριφίων κατά την Πασχαλινή περίοδο, όταν το Πάσχα πέφτει πολύ νωρίς.

Κρίσιμα σημεία σχετικά με την εφαρμογή των σπόγγων

Διαχείριση των αρσενικών

1. Τα αρσενικά που θα χρησιμοποιηθούν για τις επιβάσεις θα πρέπει να είναι έμπειρα και με υψηλή γονιμότητα. Δε θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αρσενικά μικρής ηλικίας που μπαίνουν στην αναπαραγωγή για πρώτη φορά και για τα οποία δεν έχει επιβεβαιωθεί η αναπαραγωγική τους ικανότητα.
2. Σύμφωνα με τις εταιρίες που παράγουν τους σπόγγους, όταν ο συγχρονισμός γίνεται στην αναπαραγωγική περίοδο θα πρέπει να υπάρχει μια αναλογία της τάξεως του ενός αρσενικού ανά 10 θηλυκά. Όμως στην άνοιστρη περίοδο η αναλογία θα πρέπει να είναι 1 αρσενικό ανά 5 θηλυκά. Δυστυχώς απαιτείται μεγάλος αριθμός αρσενικών ζώων και στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται οι συστάσεις αυτές.
3. Τα αρσενικά θα πρέπει να είναι υγιή και εμβολιασμένα ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση διαφόρων ασθενειών ή παρασίτων. Επίσης θα πρέπει να είναι καλοταϊσμένα αλλά όχι υπέρβαρα (Δείκτης θρεπτικής κατάστασης: 4). Ενδείκνυται η πρακτική του flushing περίπου ένα με ενάμιση μήνα πριν από τις οχείες.
4. Τέλος, καλό θα ήταν τα αρσενικά όταν μπουν στο κοπάδι να είναι ήδη «αναμμένα» και αυτό επιτυγχάνεται με το να έρχονται σε επαφή με θηλυκά για κάποιες ώρες τις ημέρες, λίγες ημέρες πριν την εξαγωγή των σπόγγων από τα θηλυκά.

Διαχείριση των θηλυκών

1. Τα θηλυκά ζώα θα πρέπει να είναι υγιή και σε καλή θρεπτική κατάσταση, επομένως ενδείκνυται η πρακτική του flushing περίπου 3 εβδομάδες πριν από τις οχείες (Δείκτης Θρεπτικής Κατάστασης: 3 – 3,5). Τα θηλυκά σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να είναι υπέρβαρα.
2. Επισκέψεις μη γόνιμου/στείρου αρσενικού ή αρσενικού με ποδιά αναπαραγωγής τις τελευταίες ημέρες πριν τις οχείες θα βοηθούσε επίσης στο «άναμμα» των θηλυκών.

Αποφυγή στρεσαρίσματος

1. Το τελευταίο διάστημα πριν από τις οχείες (τουλάχιστον 1 εβδομάδα πριν από την εφαρμογή των σπόγγων) θα πρέπει να αποφεύγονται πρακτικές μεταφοράς των ζώων, κούρεμα και κόψιμο νυχιών καθώς και άλλες πρακτικές που στρεσάρουν τα ζώα (αρσενικά και θηλυκά). Επίσης αυτό ισχύει για τα θηλυκά και για διάστημα ενός μηνός μετά τις οχείες καθώς αυτό είναι το διάστημα που λαμβάνει χώρα η εμφύτευση και η πρώτη φάση εξέλιξης του εμβρύου.

Διαχείριση ομάδων

1. Όταν τα θηλυκά είναι χωρισμένα σε μικρές ομάδες, συνήθως τα αποτελέσματα του συγχρονισμού είναι πιο επιτυχημένα γιατί γίνεται καλή διασπορά των αρσενικών μέσα στο κοπάδι. Επίσης, η απομάκρυνση μέσα από την ομάδα των θηλυκών που έχουν ήδη οχευθεί θα βοηθούσε τα αρσενικά να εστιάσουν στα υπόλοιπα θηλυκά. Τέλος, ορισμένα αρσενικά δείχνουν απάθεια ή και αντιπάθεια απέναντι σε κάποια θηλυκά και για το λόγο αυτό καλό θα ήταν τα αρσενικά να μεταφέρονται κάθε μία με δύο ημέρες σε διαφορετική ομάδα.
2. Σε περίπτωση που η μονάδα χωριστεί σε ομάδες, μια επίσης καλή πρακτική θα ήταν η εφαρμογή των σπόγγων μεταξύ των ομάδων να γίνεται με διάστημα μιας εβδομάδας, ώστε να δίνεται ο χρόνος στα αρσενικά να ξεκουράζονται ενδιάμεσα. Σε αυτή την περίπτωση δε θα υπήρχε η ανάγκη διατήρησης πολλών αρσενικών στη μονάδα.

Τα βήματα εφαρμογής

• Τα βήματα εφαρμογής των ενδοκολπικών σπόγγων είναι παραπλήσια μεταξύ των προβατίνων και των αιγών, όμως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία καθώς υπάρχουν και πολύ σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, οι οποίες θα πρέπει να ακολουθηθούν στο ακέραιο.
• Άλλωστε είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως το αναπαραγωγικό σύστημα από αυτά τα δύο είδη ζώων έχει κάποιες διαφορές και μία χαρακτηριστική διαφορά είναι ότι η μέση διάρκεια του οιστρικού κύκλου των προβάτων είναι 17 ημέρες ενώ των αιγών είναι 21 ημέρες.
• Επίσης θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οποιαδήποτε απομάκρυνση από τις ενδεδειγμένες υποδείξεις θα έχει ως συνέπεια τη μείωση του ποσοστού επιτυχίας των γόνιμων συζεύξεων.

Ενδεικτικά Πρωτόκολλα εφαρμογής σπόγγων

• Στη συνέχεια αναφέρονται ενδεικτικά 2 πρωτόκολλα που έχουν εφαρμοστεί κατ’ επανάληψη στην Ελλάδα και έχουν παρουσιάσει ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Πρωτόκολλο για προβατίνες

1. Αρχικά οι σπόγγοι τοποθετούνται στις προβατίνες που θέλουμε να συγχρονίσουμε τους οίστρους τους. Η διαδικασία συνήθως λαμβάνει χώρα τις πρωινές ώρες και η ημέρα αυτή ονομάζεται «Ημέρα μηδέν» (Η0).
2. Μετά από χρονικό διάστημα 2 εβδομάδων, την (Η13), γίνεται επίσης τις πρωινές ώρες η αφαίρεση των σπόγγων και ταυτόχρονα μία ενδομυϊκή ένεση με την ορμόνη PMSG (Intervet). Εδώ απαιτείται προσοχή ώστε η ένεση να γίνει αφού πρώτα αφαιρεθεί ο σπόγγος (άμεσα ή το πολύ σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 6 ωρών).
3. Στη συνέχεια, την (Η15) βάζουμε μέσα στο κοπάδι τα αρσενικά για να επιτευχθεί φυσική οχεία. Ανάλογα με την εποχή του έτους, την αντίδραση των θηλυκών στα σκευάσματα, την κατάσταση των αρσενικών και την αναλογία αρσενικών και θηλυκών ζώων, η εισαγωγή των αρσενικών μπορεί να γίνει και την (Η14).
4. Διαφορετικά, αν πρόκειται να εφαρμόσουμε Τεχνητή Σπερματέγχυση, για τα επόμενα δύο 24ωρα μετά την αφαίρεση των σπόγγων κάνουμε έλεγχο για εμφάνιση οίστρων και εφαρμόζουμε Τ.Σ. περίπου 48 ώρες μετά την αφαίρεση των σπόγγων σε όσα θηλυκά εμφάνισαν οίστρο.
5. Περίπου 50 με 60 ημέρες μετά την εισαγωγή των αρσενικών ή την εφαρμογή Τεχνητής Σπερματέγχυσης ελέγχουμε το κοπάδι για προσδιορισμό της εγκυμοσύνης με συσκευή υπέρηχου.

Πρωτόκολλο για αίγες

1. Αρχικά οι σπόγγοι τοποθετούνται στις αίγες που θέλουμε να συγχρονίσουμε τους οίστρους τους. Η διαδικασία συνήθως λαμβάνει χώρα τις πρωινές ώρες και η ημέρα αυτή ονομάζεται «Ημέρα μηδέν» (Η0).
2. Την ημέρα (Η9) γίνεται ενδομυϊκή ένεση με τις ορμόνες PMSG και το σκεύασμα Cloprostenol ή παραπλήσιο (Συνθετική προσταγλανδίνη/PGF2).
3. Η αφαίρεση των σπόγγων γίνεται την ημέρα (Η11)
4. Στη συνέχεια, την (Η13) βάζουμε μέσα στο κοπάδι τα αρσενικά για να επιτευχθεί φυσική οχεία.
5. Διαφορετικά, αν πρόκειται να εφαρμόσουμε Τεχνητή Σπερματέγχυση, για τα επόμενα δύο 24ωρα μετά την αφαίρεση των σπόγγων κάνουμε έλεγχο για εμφάνιση οίστρων και εφαρμόζουμε Τ.Σ. περίπου 48 ώρες μετά την αφαίρεση των σπόγγων σε όσα θηλυκά εμφάνισαν οίστρο.
6. Περίπου 50 με 60 ημέρες μετά την εισαγωγή των αρσενικών ή την εφαρμογή Τεχνητής Σπερματέγχυσης ελέγχουμε το κοπάδι για προσδιορισμό της εγκυμοσύνης με συσκευή υπέρηχου.

Κρίσιμα σημεία σχετικά με την PMSG

• Η ορμόνη PMSG χορηγείται ενδομυϊκά την (Η13) στα πρόβατα και την (Η9) στις αίγες.
• Η ορμόνη έρχεται σε σκόνη και θα πρέπει να αναμειχθεί με το υγρό που παρέχεται μαζί με τη συσκευασία κατά την ώρα της χορήγησης. Τα περισσότερα σκευάσματα όταν αναμειχθούν περιέχουν 200 μονάδες ορμόνης ανά ml. Όμως οι συσκευασίες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων εταιριών και γι’ αυτό απαιτείται προσοχή.
• Η ποσότητα της ορμόνης που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κατά μέσο όρο είναι γύρω στα 2,5 ml (500 μονάδες) για κάθε ζώο.
• Όμως η ποσότητα των 2,5 ml δεν είναι απόλυτη. Διάφοροι παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ώστε ν’ αποφασίσουμε για τη σωστή δόση κι επίσης, όταν υπάρχουν, λαμβάνουμε υπόψη τ’ αποτελέσματα από προηγούμενες εφαρμογές.
• Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για την σωστή ποσότητα ορμόνης είναι: η φυλή του ζώου, το ποσοστό πολυδυμίας της μονάδας, ο μέσος όρος γαλακτοπαραγωγής των ζώων και η εποχή του έτους που εφαρμόζεται η χρήση των σπόγγων. Επίσης λαμβάνεται υπόψη αν θα εφαρμοστεί φυσική οχεία ή Τεχνητή Σπερματέγχυση.