Λοιμώδες έκθυμα αιγοπροβάτων

Λοιμώδες Έκθυμα των Αιγοπροβάτων "Στοματίτιδα"

& η Μηχανή Τεχνητής Γαλουχίας ως μέτρο πρόληψης. (Μέρος Α)

Αιτιολογία

Η νόσος Λοιμώδες έκθυμα (ευρέως γνωστή ως στοματίτιδα) οφείλεται σε ιό του γένους Parapoxvirus, της οικογένειας Poxviridae.

Παθογένεια

Ο ιός είναι ανθεκτικός στο περιβάλλον. Μεταδίδεται άμεσα από ενήλικα ζώα – φορείς (αίγες – πρόβατα) ιδιαίτερα κατά τον θηλασμό από μολυσμένους μαστούς, ενώ παρατηρείται και έμμεση μετάδοση από το περιβάλλον. Η είσοδος του ιού γίνεται από λύσεις συνεχείας του δέρματος ή των βλεννογόνων (τραύματα, πληγές), καθώς παράλληλα πολλαπλασιάζεται τοπικά δημιουργώντας χαρακτηριστικές αλλοιώσεις. Ο ιός του λοιμώδες εκθύματος είναι ευαίσθητος στα περισσότερα απολυμαντικά που χρησιμοποιούνται τόσο για τον καθαρισμό του στάβλου, όσο και του αμελκτιρίου, της αμελκτικής μηχανής και της μηχανής τεχνητής γαλουχίας (π.χ. απολυμαντικά αυτόματου καθαρισμού).

Συμπτωματολογία

Η νόσος συνήθως εμφανίζεται σε ζώα κάτω του έτους και αφορά κυρίως αμνοερίφια ηλικίας 3-4 μηνών. Παρ’ ολα αυτά, αρκετές μελέτες και έρευνες δηλώνουν ότι το νόσημα αυτό παρατηρείται σε νεογέννητα ηλικίας 10-14 ημερών. Κατά την πρώτη μόλυνση η νοσηρότητα μπορεί να είναι υψηλή και να φτάσει το 100% σε μια αιγοπροβατοτροφική μονάδα, αλλά η θνησιμότητα περιορίζεται κυρίως στα αμνοερίφια. Μερικές φορές η ιογενής λοίμωξη είναι αφανής. Η νόσος αυτή εκδηλώνεται συχνότερα στην εποχή της άνοιξης και του καλοκαιριού.

Σε αμνοερίφια που βρίσκονται στο στάδιο του θηλασμού ή του απογαλακτισμού προσβάλλεται η στοματική κοιλότητα. Στην περίπτωση αυτή η θνησιμότητα μπορεί να αυξηθεί. Αλλοιώσεις εντοπίζονται ως βλατίδες / μικροφυσαλίδες / φλύκταινες / εφελκίδες συχνότερα στα ούλα, στα χείλη, στους μυκτήρες και στην άνω επιφάνεια της γλώσσας, ενώ μπορεί να επεκταθούν στον οισοφάγο. Σε σοβαρές περιπτώσεις (κακοήθης μορφή) οι αλλοιώσεις επεκτείνονται στην στοματική κοιλότητα, προκαλείται στοματίτιδα και εμποδίζεται η πρόσληψη της τροφής. Στα ενήλικα η νόσος εμφανίζεται, όταν τα ζώα προέρχονται από υγιείς εκτροφές και έλθουν πρώτη φορά σε επαφή με τον ιό (απουσία ανοσίας).

Στα ενήλικα ζώα παρατηρούνται κοκκιωματώδεις αλλοιώσεις / φυσαλίδες στο ακρορίνιο, στα αυτιά, στα κέρατα, στους ταρσούς, στο όσχεο, στις θηλές του μαστού και στο αιδοίο.

Συγκεκριμένα, στα ενήλικα θηλυκά αιγοπρόβατα, οι αλλοιώσεις εμφανίζονται και εντοπίζονται με τη μορφή ερυθήματος, βλατίδων, φλυκταινών και σκληρών ακανόνιστων εφελκίδων στο δέρμα των μαστών και των θηλών, με συνέπεια αφενός την άρνηση από την πλευρά των μητέρων να θηλάσουν τα νεογέννητα και αφετέρου τη πιθανή εμφάνιση σταφυλοκοκκικής μαστίτιδας που μπορεί να προκαλέσει απώλεια του προσβεβλημένου ημιμόριου και θάνατο της προβατίνας / αίγας.

Ως συνέπεια της ύπαρξης όλων των επίπονων αυτών αλλοιώσεων, τα μολυσμένα ζώα, εμφανίζουν μειωμένη κατανάλωση τροφής, αδυναμία θηλασμού με συνέπεια την καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης και ορισμένα από αυτά ανορεξία, κατάπτωση και μειωμένη διάθεση.

Υπάρχουν, όμως, περιστατικά όπου, παρά τις αλλοιώσεις στη στοματική κοιλότητα, τα νεογέννητα αρνιά και κατσίκια δεν εμφανίζουν απώλεια της όρεξης ή δυσκολία στη γαλουχία.

Oι αλλοιώσεις αυτοϊώνται σε 3-4 εβδομάδες. Eίναι δυνατό να επιμολυνθούν με βακτήρια (κυρίως σταφυλόκοκκους, στρεπτόκοκκους) και η επιμόλυνση αυτή μπορεί να προκαλέσει πνευμονίες ή εντερίτιδες στα αμνοερίφια και μαστίτιδες στα ενήλικα. Oι θάνατοι οφείλονται κυρίως σε πνευμονίες, αλλά μπορεί να οφείλονται και σε αδυναμία πρόσληψης τροφής λόγω της στοματίτιδας.

Πρόκειται για ένα νόσημα με παγκόσμια εξάπλωση. Στη χώρα μας το νόσημα είναι αρκετά διαδεδομένο, ενώ υψηλό ποσοστό νόσησης εμφανίζουν τα προερχόμενα από τη Γαλλία πρόβατα της φυλής Lacaune.

Ο ιός του λοιμώδους εκθύματος μεταδίδεται με άμεση επαφή με τα μολυσμένα ζώα και έμμεσα με μολυσμένα σκεύη ή με έντομα που είναι φορείς του ιού. Η λοίμωξη περιορίζεται στο σημείο εισόδου του ιού (λύσεις συνεχείας του δέρματος), χωρίς να παρουσιάζει τάσεις γενίκευσης μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.

Η μόλυνση εξαπλώνεται ταχύτατα στο ποίμνιο, με τα περισσότερα ζώα να μολύνονται μέσα σε 6-8 εβδομάδες. Γενικότερα, η νόσος του λοιμώδους εκθύματος δεν επανεμφανίζεται στο ίδιο κοπάδι μέχρι την εισαγωγή νέων ζώων. Χρειάζεται να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή σε ζώα που παραμένουν μολυσμένα, χωρίς να εμφανίζουν κλινικά συμπτώματα της νόσου (ασυμπτωματικοί φορείς), διότι είναι δυνατό να συμβάλλουν στη διατήρηση του ιού μέσα στο ποίμνιο.

Αξιοσημείωτη είναι η παραμονή του ιού στις κτιριακές εγκαταστάσεις (επιφάνειες στάβλου, ταΐστρες , ποτίστρες), στη στρωμνή και στον χώρο του αμελκτιρίου. Υπάρχει ο κίνδυνος αναμόλυνσης των ζώων.

Επιπλέον, έρευνες δηλώνουν ότι το λοιμώδες έκθυμα μπορεί να μεταδωθεί από τα άγρια ζώα (ελάφια, αγριόγιδα).

Διάγνωση

H κλινική διάγνωση επιβεβαιώνεται είτε με παχιές εφελκίδες στα χείλη των νεαρών ζώων, χωρίς κλινικά συμπτώματα, είτε με την ανεύρεση τεμαχίων του ιού στις αλλοιώσεις, όταν εξετασθούν με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνεται από τον καταρροϊκό πυρετό, από την ευλογιά, τη σταφυλοκοκκική δερματίτιδα, τη δερματοφίλωση και από άλλης αιτιολογίας στοματίτιδες.

Πρόληψη – Θεραπεία

Δεν υπάρχει ουσιαστική θεραπεία για την μόλυνση του ιού του λοιμώδους εκθύματος. Ωσστόσο, μπορεί να χορηγηθούν αντιβιοτικά ή αντιμυκητιακά για την αντιμετώπιση των δευερογενών επιπλοκών (στοματίτιδες, μαστίτιδες).

Aν δεν ελεγχθεί η νόσος, γίνονται εμβολιασμοί (στην Eλλάδα τα εμβόλια δεν υπάρχουν στο εμπόριο). Το εμβόλιο είναι ζωντανό και γίνεται μόνο σε μολυσμένες εκτροφές. Eμβολιάζονται υποδόρια οι μητέρες ένα μήνα προ του τοκετού, οπότε ανοσοποιούνται τα νεογέννητα με το πρωτόγαλα. Eπίσης μπορούν να εμβολιασθούν τα νεογέννητα την δεύτερη με τρίτη ημέρα της ζωής τους. Aπαιτούνται ετήσιοι αναμνηστικοί εμβολιασμοί.

Σε υγιείς εκτροφές κρίνεται κατάλληλο να μην εισέρχονται μολυσμένα ζώα, διότι στη περίπτωση που εισέλθει η νόσος, δύσκολα βγαίνει από μια εκτροφή με αποτέλεσμα κάθε χρόνο τα νεαρά ζώα να εμφανίζουν την νόσο. Ουσιαστικά πρέπει να γίνεται καλός καθαρισμός των σταβλικών εγκαταστάσεων και του αμελκτιρίου και τακτικές απολυμάνσεις. Γενικά θεωρείται, ότι το χλωροφόρμιο, τα ιωδιούχα σκευάσματα 2% και η φορμόλη έχουν καλά αποτελέσματα έναντι του ιού.

Σχέση με τη Δημόσια Υγεία

Πρόκειται για νόσο που προσβάλει και τον άνθρωπο (ζωοανθρωπονόσος), αλλά δεν είναι υποχρεωτικής δήλωσης. Η παρουσία τραυμάτων και εκδορών στα χέρια και στα δάκτυλα των ανθρώπων αυξάνουν τις πιθανότητες μόλυνσης. Για το λόγο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι, οι εφελκίδες και οι κοκκιωματώδεις εκβλαστήσεις δεν πρέπει να απομακρύνονται με τα χέρια, γιατί αφενός καθυστερεί η επούλωση και αφετέρου υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης στον άνθρωπο.